Uzależnienie od internetu/siecioholizm – jak rozpoznać problem? Objawy i leczenie.

Internet to jeden z najprężniej rozwijających się wynalazków świata współczesnego. Media społecznościowe stały się niezbędnym elementem życia niemal każdego człowieka. Telefon służy między innymi do pracy, edukacji i rozrywki. Nowe technologie są bardzo potrzebne i pomocne, jednak nieprawidłowe korzystanie z nich, może prowadzić do wielu negatywnych skutków. Dowiedz się, w jaki sposób powstaje uzależnienie od internetu, czym ono jest i gdzie szukać pomocy.

Co to jest uzależnienie i jakie są jego rodzaje?

Na samym początku warto przedstawić ogólną definicję uzależnienia. Specjaliści podkreślają, że jest to zaburzenie, które polega na kompulsywnym, powtarzającym się wykonywaniu czynności bądź zażywaniu określonych substancji, pomimo występowania negatywnych skutków. Wśród najczęściej występujących rodzajów uzależnień wymienia się:

• uzależnienia od substancji – związane z przewlekłym nadużywaniem środków psychoaktywnych, takich jak narkotyki, nikotyna, kofeina,
• uzależnienia społeczne – polegające na dążeniu do posiadania nieustannego kontaktu społecznego z określoną grupą osób (najczęściej grup subkulturowych, rówieśniczych lub tych o charakterze przestępczym),
• uzależnienia behawioralne – dotyczące nadmiernej potrzeby wykonywania określonych czynności (robienia zakupów, korzystania z telefonów komórkowych, pracy).

Należy zaznaczyć, że istnieją określone kryteria, które pozwalają określić, czy dana osoba jest uzależniona. Jednym z nich jest szeroko rozumiane cierpienie. Zaspokojenie konkretnej potrzeby wiąże się bowiem z chwilowym uczuciem zaspokojenia, jednak na dłuższy czas powoduje spory dyskomfort. Na przestrzeni kilku lat bardzo gwałtownie rozwinął się problem związany z uzależnieniem od internetu. Jest to dość nowe zjawisko, jednak skala tego zjawiska nieustannie rośnie.

Uzależnienie od internetu – co to jest?

Uzależnienie od internetu (siecioholizm) zaliczane jest do grupy uzależnień behawioralnych. W Polsce problem pojawił się na przestrzeni kilkudziesięciu lat, podobnie, jak w krajach angielskojęzycznych. Tam zaburzenie to kryje się pod nazwą internet addiction. Siecioholizm wiąże się ono z wykonywaniem czynności związanych z korzystaniem z wszelkiego rodzaju komunikatorów, gier bądź serwisów internetowych. Rozwój nowych technologii powoduje, że zwiększa się liczba osób zmagających się z nałogowym korzystaniem z telefonów komórkowych bądź komputerów. Jest to spowodowane wieloma czynnikami. Wśród nich można między innymi wymienić:

• nieograniczony dostęp do internetu,
• brak konieczności wychodzenia z domu,
• szeroki zasób możliwości, jakie umożliwia świat online,
• konformizm,
• obowiązki związane z pracą bądź edukacją.

Uzależnienie od internetu – jak powstaje?

Zaburzenie, jakim jest uzależnienie od internetu, bardzo często powstaje w sposób niezauważalny. Zazwyczaj proces ten dzieje się nieświadomie, dlatego zatrzymanie go jest dość problematyczne. Zdarza się, że uzależnienie od internetu rozpoznaje się dopiero na ostatnim etapie jego powstawania bądź nawet gdy jest ono już na bardzo zaawansowanym poziomie. Wyróżnia się jednak sześć podstawowych etapów, prowadzących do uzależnienia od telefonu.

1. Rozpoczęcie korzystania z internetu, które powoduje znaczną poprawę nastroju. Organizm zaczyna rozumieć tę czynność jako tzw. nagrodę, domagając się coraz większych dawek.
2. Czynności i przedmioty związane z dostarczaniem przyjemności zaczynają przeważać nad każdym innym zachowaniem.
3. Używanie internetu w sposób automatyczny, niekontrolowany. Korzystanie z mediów społecznościowych staje się czynnością naturalną i zaczyna towarzyszyć w ciągu dnia coraz częściej.
4. Niemożność użycia internetu powoduje pogorszenie się nastroju, związane z uczuciem rozczarowania, smutku. Pojawienie się symptomów zespołu abstynencyjnego.
5. Powstanie bardzo silnego przymusu korzystania z internetu.
6. Nasilanie się konieczności używania internetu, które jest niekontrolowane lub wiąże się z coraz silniejszym poczuciem zaspokojenia potrzeby.

Jak się nazywa uzależnienie od internetu? Siecioholizm, fonoholizm, internet addiction 

Uzależnienie od internetu (internet addiction) jest dość nowym zjawiskiem, a do jego określenia używa się raczej potocznych nazw. W języku angielskim korzysta się z pojęcia internet addiction, co tłumaczone jest bezpośrednio na polski jako uzależnienie internetowe. Bardzo często można spotkać się z określeniem fonoholizm, które pochodzi od zestawienia słowa związanego z telefonem oraz alkoholizmu. Zamiennie korzysta się także z nazwy siecioholizm (uzależnienie od sieci). Jest to nawiązanie do innego rodzaju uzależnienia. Warto wspomnieć, że istnieje ustawa ICD, którą posługują się specjaliści zajmujący się leczeniem zaburzeń, takich jak uzależnienie od telefonu. Niedawno wprowadzono do niej między innymi zjawisko dotyczące nałogu behawioralnego, które zostało nazwane „zaburzeniem związanym z graniem”. Wiadome jest jednak, że nie tylko gry komputerowe prowadzą do uzależnienia od internetu. Mogą to być również wszelkiego rodzaju komunikatory, filmy, czy tzw. scrollowanie, czyli bezcelowe przeglądanie udostępnianych w sieci obrazów i filmów. 

Ile procent ludzi jest uzależnionych od internetu, siecioholizm problemem współczesności?

W związku z tym, że z uzależnieniem od internetu zmaga się coraz więcej osób, bardzo trudno jest oszacować stałą liczbę. To ile procent ludzi zmaga się z uzależnieniem od internetu, jest związane zarówno z czynnikami wewnętrznymi, jak i zewnętrznymi. Idealnym przykładem jest światowa pandemia koronawirusa, która spowodowała znaczny wzrost korzystania z urządzeń technologicznych, a co za tym idzie, doprowadziła do podwyższenia czynnika uzależnienia od internetu. Bardzo duży wpływ na pojawienie się tego zaburzenia mają również predyspozycje indywidualne człowieka. Często uzależnienie od internetu jest związane z:

• samotnością,
• niską samooceną,
• potrzebą akceptacji,
• niemożnością nawiązywania kontaktów interpersonalnych.

Należy również wspomnieć o tym, że bardzo duże znaczenie ma wiek osób, które zaczynają korzystać z internetu. Im wcześniej rodzic umożliwi dziecku dostęp do świata online, tym większe prawdopodobieństwo zwiększenia się zjawiska uzależnienia od internetu.

Jakie są objawy uzależnienia od internetu?

Uzależnienie od smartfona i internetu to bardzo aktualny problem współczesności, który prowadzi do znacznego pogorszenia się stanu psychicznego, a także fizycznego społeczeństwa. Tak, jak każde tego rodzaju zaburzenie, aby uzależnienie od internetu można było stwierdzić jako problem kliniczny, muszą pojawić się konkretne symptomy. Warto jednak zaznaczyć, że dostrzeżenie nawet jednego z nich powinno stanowić ostrzeżenie. Objawy uzależnienia od internetu można przyrównać do tych, które pojawiają się w przypadku innego rodzaju uzależnień. Wśród nich wymienia się:

• poczucie konieczności korzystania z internetu,
• problemy z kontrolowaniem czynności,
• pojawienie się wszelkiego rodzaju cech zespołu abstynencyjnego w momencie braku możliwości używania internetu (obniżony nastrój),
• potrzeba zwiększania czynności np. częstsze sięganie po telefon,
• przekładanie korzystania z internetu ponad innego rodzaju dotychczasowe aktywności (utrata zainteresowań, brak snu),
• niemożność przerwania wykonywania czynności pomimo pojawiającego się uczucia cierpienia i wszelkich innych niekorzystnych dla zdrowia skutków.

Należy zaznaczyć, że objawy uzależnienia od internetu u każdej osoby przejawiają się zupełnie inaczej.Przykładowo dziecko, które jest uzależnione od internetu, będzie zachowywało się w inny sposób niż człowiek dorosły zmagający się z tym problemem.

Objawy uzależnienia od internetu u dzieci

Korzystanie z mediów cyfrowych wśród dzieci staje się coraz bardziej powszechne. Dzieci i nastolatkowie chcą dorównać swoim rówieśnikom nie tylko poprzez posiadanie telefonów komórkowych i komputerów, ale także znacznie częstsze korzystanie z nich. Wiele młodych osób spędza z rówieśnikami wolny czas właśnie w przestrzeni online. Jest to związane z grami komputerowymi, a także rozmawianiem za pomocą dostępnych komunikatorów. U dzieci i nastolatków uzależnienie od internetu najczęściej przejawia się agresją. Jej wzrost można zauważyć w momencie przymusu odstawienia telefonu czy komputera. Innymi objawami, często spotykanymi wśród najmłodszych generacji, są:

• widoczne rozdrażnienie w momencie braku korzystania z urządzeń cyfrowych,
• pojawienie się smutku,
• przygnębienie.

Rodzice powinni być bardzo uczuleni na tego rodzaju symptomy. Warto je obserwować, a w przypadku ich nasilenia, należy sięgnąć po profesjonalną pomoc. Niezwykle ważne jest także interesowanie się treściami, z którymi dziecko ma styczność w internecie. Zdrowa kontrola rodzicielska chroni najmłodszych przed szkodliwymi materiałami, mogącymi prowadzić do innych skutków związanych z przebywaniem w przestrzeni online. 

Uzależnienie od internetu – objawy u dorosłych

Uzależnienie od internetu dotyczy nie tylko najmłodszych pokoleń. Mogą się z nim zmagać również osoby dorosłe. Zaburzenie wśród dorosłych często zaczyna się od bycia zależnym od telefonów komórkowych w trakcie pracy. Narażone stają się również te osoby, które swój wolny czas spędzają w internecie. Aktywność ta nie wymaga bowiem zbytniego wysiłku, a często daje poczucie odpoczynku. Problem zaczyna się, gdy inne czynności nie przynoszą już przyjemności. Pojawia się także tęsknota za przebywaniem w sieci. Osobom dorosłym, zmagającym się z siecioholizmem, często towarzyszy uczucie smutku, przygnębienia, pojawia się także rozdrażnienie. Tracą one również zainteresowanie wszystkim, co dzieje się dookoła nich. Zaczynają zaniedbywać ważne dla nich relacje, a także obowiązki dnia codziennego.

Jakie są skutki uzależnienia od internetu?

Korzystanie z internetu daje bardzo wiele możliwości. Jest to znaczne ułatwienie podczas różnego rodzaju obowiązków w pracy. Dobrze sprawdza się również w zakresie pomocy naukowej, pełniąc funkcję edukacyjną. Patologiczne korzystanie ze świata online, które można rozumieć jako uzależnienie od internetu, prowadzi jednak do tego, że wszystkie korzyści zostają zepchnięte na drugi plan. W przypadku tego zaburzenia negatywne skutki stają się bardzo problematyczne. Wymienia się kilka rodzajów skutków uzależnienia od internetu. Kategorie dotyczą różnych obszarów życia.

• Skutki psychologiczne – wiążą się z szeroko rozumianą sferą psychiczną człowieka. Wśród nich wymienia się między innymi problemy z pamięcią, koncentracją czy różnorodne choroby psychiczne takie, jak depresja.
• Skutki fizyczne – dotyczą problemów związanych ze zdrowiem fizycznym, spowodowanych długotrwałym korzystaniem ze smartfonów, komputerów i tabletów. Osobom, które zmagają się z uzależnieniem internetowym, bardzo często pogarsza się wzrok. Często pogarsza się również kondycja fizyczna. Mało ruchu zazwyczaj prowadzi do otyłości. Nienaturalna pozycja, podczas której korzysta się z internetu, powoduje również wadę postawy kręgosłupa. Poza tym spora ilość czasu spędzana przed ekranem przyczynia się do regularnych bóli głowy i migren.
• Skutki społeczne – są związane z trudnościami w nawiązywaniu relacji społecznych. Problem może pojawiać się z powodu ograniczania kontaktów rzeczywistych na rzecz tych internetowych.
• Skutki moralne – treści online mogą powodować zachowania nieetyczne. W tak obszernej przestrzeni, jaką jest internet, dostęp do dewiacji typu pedofilia, jest znacznie ułatwiony. 

Jak walczyć z uzależnieniem od internetu?

Objawy uzależnienia od internetu, a także skutki nim wywołane, nawołują do tego, aby zwalczać to zaburzenie. Dobrze jest ograniczać dostęp do przestrzeni online na rzecz świata rzeczywistego. Warto szukać innych źródeł dostarczania przyjemności niż tylko tych, związanych z korzystaniem z internetu. Dzięki temu mózg kojarzy inne czynności jako te, które powodują radość i satysfakcję. W przypadku, gdy odstawienie telefonu czy komputera jest bardzo problematyczne i wywołuje agresję, smutek bądź apatię, bardzo możliwe, że przydatna będzie profesjonalna diagnoza i terapia.

Uzależnienie od internetu – gdzie szukać pomocy?

Uzależnienie od internetu, z którym ciężko poradzić sobie samodzielnie, wymaga pomocy ze strony specjalistów. Najczęściej są to doświadczeni psychologowie, psychoterapeuci czy psychiatrzy. To, do jakiej osoby należy się udać, zależy przede wszystkim od tego, czy problem uzależnienia od smartfonu jest związany także z innego rodzaju zaburzeniami np. z depresją. W takim przypadku niezbędna może okazać się pomoc psychoterapeutyczna (praca związana z leczeniem uzależnienia) połączona z pomocą psychiatryczną (włączenie leczenia farmakologicznego). Pierwsze spotkanie można zacząć od ogólnego specjalisty, który oferuje konsultację psychologiczną. Po wysłuchaniu specyfiki problemu psycholog dobierze możliwie najlepszy sposób leczenia. Warto zaznaczyć, że nie należy się bać sięgnięcia po pomoc. Diagnoza i terapia są po to, aby udostępnić narzędzia, dzięki którym możliwe jest zwalczanie problemu, jakim jest uzależnienie od internetu.

Jak leczyć uzależnienie od internetu/siecioholizm?

Po podjęciu decyzji o leczeniu psychoterapeutycznym należy dokładnie zastanowić się nad tym, jakiego rodzaju terapia będzie najlepsza. Decydując się na tego rodzaju pomoc, do wyboru możliwe jest bowiem kilka nurtów, w którym pracują specjaliści. Najczęściej do terapii uzależnień od internetu wykorzystuje się terapię poznawczo-behawioralną, która stosuje techniki, takie jak modelowanie czy planowanie aktywności, mające pomóc w odzwyczajeniu się od nałogu.

Bardzo często w terapiach uzależnień stosowane są również spotkania grupowe. Terapia grupowa umożliwia:

• edukację w zakresie tematyki uzależnienia od internetu (czym jest, jakie są jego objawy i fazy rozwoju),
• dowiedzenie się, w jaki sposób przebiega terapia,
• dostarczenie informacji pacjentowi na temat tego, jakie mogą być skutki nieleczonego uzależnienia od smartfona i świata online,
• poznanie technik radzenia sobie z problemem,
• nawiązanie rzeczywistych kontaktów społecznych.

Jak pomóc osobie uzależnionej od internetu?

W przypadku, gdy siecioholizm nie dotyczy nas, a osoby bliskiej, warto pomóc jej w uporaniu sobie z tą trudnością. Inaczej będzie to wyglądało, gdy od internetu uzależnione jest dziecko, a inaczej, kiedy jest to przyjaciel czy pracownik.

Objawy uzależnienia od internetu u dzieci warto wyłapać wcześniej. Dobrze, jeśli rodzic ogranicza czas, który dziecko spędza na grach czy korzystaniu z mediów społecznościowych. W przypadku wystąpienia syndromów uzależnienia od internetu dobrze jest udać się do psychologa. Jeżeli rodzic nie chce, aby dziecko miało kontakt ze specjalistą w tak młodym wieku, bardzo przydatna może okazać się terapia systemowa. Jej głównym założeniem jest pomoc całej rodzinie. Na spotkania mogą uczęszczać rodzice. Dzięki temu dowiedzą się, w jaki sposób mogą oni pomóc swojemu dziecku uzależnionemu od sieci.

W przypadku, gdy problem dotyczy dorosłego znajomego, dobrze jest zapewnić go o wsparciu. Dobrze jest poinformować go o tym, że możliwa jest diagnoza i terapia, mające pomóc w rozprawieniu się z problemem. Warto pamiętać, że człowiek uzależniony od internetu nie zawsze jest świadomy tego problemu, dlatego podczas przekazywania tego rodzaju informacji warto być szczególnie ostrożnym i empatycznym. 

Jak uniknąć uzależnienia od internetu? Walka świata z “internet addiction” 

Unikanie uzależnienia od internetu może odbywać się na różnych płaszczyznach. W przypadku, gdy zaburzenie dotyka najmłodszych, warto skorzystać z dostępnych programów edukacyjnych w temacie uzależnień od internetu. W szkoleniach mogą brać udział uczniowie bądź nauczyciele i rodzice. Zazwyczaj są to programy, dzięki którym można dowiedzieć się więcej w temacie tego, czym jest siecioholizm, i jak wyglądają objawy i leczenie tego problemu. Świetnym rozwiązaniem są również dodatkowe lekcje związane z uświadamianiem zagrożeń, wynikających z korzystania z przestrzeni online. Warto jednak wybierać sprawdzone programy edukacyjne, które nie straszą dzieci tym, że internet jest zły, a raczej wskazują techniki dobrego korzystania z tej przestrzeni.

Poza programami edukacyjnym warto wprowadzić do swojej codzienności kilku prostych elementów, mogących pomóc w uniknięciu uzależnienia od internetu. Aby nie popaść w nałóg, dobrze jest:

• monitorować czas spędzany przed ekranem,
• nie korzystać z telefonu, w trakcie wykonywania innych czynności,
• wyłączać powiadomienia,
• znaleźć alternatywne metody spędzania wolnego czasu,
• nie używać telefonu i komputera na około 2 godziny przed snem,
• dbać o sieć relacyjną z ludźmi w rzeczywistości.

Internet to narzędzie, które jest bardzo pomocne. Warto pamiętać o umiejętnym korzystaniu z wszystkich dostępnych, dzięki niemu możliwości. W przypadku zdrowego użytkowania telefonu i komputera można uniknąć uzależnienia od internetu, a co za tym idzie korzystać z życia w świecie rzeczywistym i czerpać z niego jak najwięcej radości.